Historia biblioteki w Dukli

Pierwsze znane biblioteki na Dukielszczyźnie znajdowały się w posiadaniu rodziny Męcińskich – właścicieli Dukli – oraz w klasztorze OO. Bernardynów. Były to, jak na czasy, w których funkcjonowały, duże biblioteki niemniej jednak były one dostępne jedynie dla garstki uprzywilejowanych mieszkańców miasta i okolicy.

Przed II wojną światową istniały w Dukli jeszcze dwie inne biblioteki. Były to biblioteka Związku Nauczycielstwa Polskiego (z siedzibą przy Podstawowej Szkole Męskiej) oraz biblioteka należąca do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Obydwie biblioteki mogły się poszczycić imponującymi zbiorami obejmującymi po kilka tysięcy woluminów. Nie były to jednak w dalszym ciągu biblioteki publicznie dostępne. Kres ich działaniu położyła wojna, w czasie której przepadły bez wieści wszystkie materiały w nich przechowywane.

W kilka lat po zakończeniu II wojny światowej, w 1948 r., powstała w Dukli pierwsza prawdziwie publiczna biblioteka. Prowadził ją Pan Tadeusz Fornal. Dowiadujemy się o tym z zapisków pozostawionych przez Panią Marię Zalewską. Niestety w zapiskach tych brakuje wielu istotnych informacji m.in. o podstawach organizacyjnych placówki, jej genezie, czy o pochodzeniu udostępnianych w niej woluminów. Wiadomo natomiast, że biblioteka posiadała w tamtym czasie 450 książek. Można przyjąć, że biblioteka ta była bezpośrednim protoplastą obecnie istniejącej biblioteki w Dukli.

W powojennej rzeczywistości istniała potrzeba utworzenia lokalnej książnicy. W oparciu o „Dekret o Bibliotekach i Opiece nad Zbiorami Bibliotecznymi z dnia 17 kwietnia 1946 r.” przystąpiono do jej organizacji. Najpierw powołano Gminny Komitet Biblioteczny i Oświatowy. Jego członkami byli: Kamil Trzciński, Aleksandra Glazar, Edward Trynkiewicz, Jan Leńczyk, Zygmunt Siwiński, Tadeusz Rząca (ówczesny burmistrz) oraz Józef Szayna, który został mianowany przewodniczącym. Na zebraniu wspomnianego komitetu, 14 stycznia 1949 r. (zachował się protokół z tego zebrania), ustalono przebieg uroczystości otwarcia Gminnej Biblioteki Publicznej – taką oficjalną nazwę otrzymała wtedy biblioteka. Do udziału w tej uroczystości zaproszono przedstawicieli ówczesnych władz i urzędów. Oprawę artystyczną miały jej zapewnić dzieci szkolne. Pierwsza siedziba biblioteki mieściła się w obecnym budynku Ośrodka Kultury przy ul. Kościszki. W dniu otwarcia księgozbiór składał się w 289 pozycji z różnych dziedzin wiedzy. Został on przekazany nowo powstałej bibliotece wraz z wydrukowaną książką inwentarzową przez Bibliotekę Wojewódzką, która sprawowała również nadzór merytoryczny nad powstającą sieci bibliotek. Numer jeden w inwentarzu został przypisany książce A. Lampego pt. „Myśli o nowej Polsce”. Niestety nie wiadomo jakie były losy księgozbioru wcześniejszej biblioteki. Początkowo w bibliotece pracowała tylko jedna osoba, a sama biblioteka była czynna 2 razy w tygodniu. Kierownikiem biblioteki została nauczycielka Szkoły Podstawowej P. Aleksandra Glazar.

W roku 1955 zmieniono nazwę biblioteki. Od tej pory nosiła ona nazwę: Miejska Biblioteka Publiczna. Biblioteka rozwijała się prężnie i w tymże roku liczba zgromadzonych w niej woluminów osiągnęła poziom 4200 pozycji.

W połowie lat 50. XX w. nastąpiła zmiana na stanowisku kierownika biblioteki. Funkcję tą objęła P. Maria Zalewska i pełniła ją aż do 1979 r.

W następnym roku biblioteka została przeniesiona do innego lokalu. Nowym „domem” dla biblioteki stał się budynek przy ulicy Żwirki i Wigury 1. Znajduje się ona w nim po dziś dzień. Przenosiny oznaczały dużą poprawę warunków lokalowych, która ułatwiła rozwój działalności kulturalno-oświatowej biblioteki. Od 1957 r. biblioteka była czynna już 3 razy w tygodniu. Dwa lata później, w 1959 r., biblioteka rozszerzyła zajmowaną przez siebie powierzchnię o dodatkowe pomieszczenie. Tym samym możliwe stało się urządzenie czytelni dla osób korzystających z księgozbioru podręcznego oraz prenumerowanych czasopism.

Od 1973 r. liczbę dni roboczych w bibliotece dukielskiej zwiększono do 5.

Na terenie gminy, poza biblioteką miejską, funkcjonowała także Biblioteka Gromadzka w Nadolu. Podlegała ona organizacyjnie bibliotece w Dukli oraz obsługiwała punkty biblioteczne w kilku pobliskich miejscowościach. Jej pracownikiem (aż do likwidacji placówki w 2004 r.) była P. Stanisława Jasińska.

W czasach największego rozkwitu, przypadającego na lata 70. XX w., sieć bibliotek w gminie Dukla obejmowała Miejską Bibliotekę Publiczną (z siedzibą w Dukli), jej 7 filii (w Iwli, Jasionce, Jaśliskach, Łękach Dukielskich, Nadolu, Równem i Tylawie) oraz 15 punktów bibliotecznych (w Barwinku, Cergowej, Chyrowej, Głojscach, Iwli-Helenówce, Lipowicy, Mszanie, Nowej Wsi, Olchowcu, Teodorówce, Trzcianie, Wietrznie, Zawadce Rymanowskiej, Zboiskach i Zyndranowej).

Od roku 1979 kierownikiem biblioteki w Dukli była P. Aleksandra Dziedzic. Urząd kierownika (a po zmianach strukturalnych dyrektora) sprawowała do 2006 r.

W 1985 r. biblioteka otrzymała nową nazwę. Od tego roku brzmiała ona: Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna.

Lata 90. XX w. przyniosły wiele zmian. Zapoczątkowało je podporządkowanie biblioteki Miejsko-Gminnemu Ośrodkowi Kultury i Rekreacji (od 1 sierpnia 1991 r., jego dyrektorem był wtedy P. Wiesław Jakimczuk). Wówczas znacznie zmniejszyły sie dotacje na bibliotekę, a co za tym idzie ograniczenie zakupów. Kierownik tej placówki sam musiał szukać wsparcia wśród wydawców (m. in. Prószyński i S-ka), którzy nieodpłatnie przekazywali książki lub po symbolicznych kosztach. Zwracał się również z prośbą o pomoc finansową do lokalnych przedsiębiorców. Fakt ten poświadczają zachowane listy darczyńców. Ten stan rzeczy nie trwał jednak długo bo w 1994 r. rozpoczęto proces przekształcania tej jednostki. Szukając oszczędności, władze gminne zdecydowały się na likwidację wszystkich filii i punktów bibliotecznych podległych dukielskiej bibliotece. Dokonano tego Uchwałą Rady Miejskiej w Dukli Nr VIII/47/95. Zgodnie z jej postanowieniami z dniem 31 sierpnia 1995 r. wspomniane filie i punkty biblioteczne przestawały istnieć. Księgozbiory pozostałe po tych placówkach miały przejąć szkoły podstawowe w poszczególnych miejscowościach. Dnia 1 września 1995 r. biblioteka w Dukli po raz czwarty zmieniła swoją nazwę. Nazwa ta, obowiązująca po dziś dzień, brzmi: Biblioteka Publiczna w Dukli. Zmianie uległ również wtedy statut biblioteki.

Proces likwidacji przetrwała tylko biblioteka w Nadolu, którą przed zamknięciem uratował protest mieszkańców. Niemniej jednak nie została ona w ogóle ujęta w statucie Biblioteki Publicznej w Dukli. 9 lat później, w 2004 r. także ona została zamknięta. Zgromadzone w niej zbiory znajdują się obecnie w Szkole Podstawowej w Jaśliskach.

W 2006 r. dyrektorem Biblioteki Publicznej w Dukli została P. Joanna Szczurek.

Pomimo „chudych” lat 90., które znacznie nadwątliły struktury biblioteczne w gminie Dukla, biblioteka rozwija się nadal dostosowując się do potrzeb swoich czytelników i szukając swojego miejsca w erze powszechnej informatyzacji.

Od stycznia 2008 r. w bibliotece działa czytelnia internetowa. Na czytelnię tą składa się 4 stanowiska komputerowe. 3 z nich udało się pozyskać dzięki uczestnictwu biblioteki w ministerialnym programie „Ikonk@”. Wyposażenie czytelni pozwala odwiedzającym ją na wykonywanie wydruków oraz kserokopii ułatwiając im pozyskiwanie potrzebnych im danych.

W 2008 r. został zakupiony przez bibliotekę informatyczny system gromadzenia i przetwarzania informacji bibliograficznych „Sowa2”. Obecnie trwają prace nad stworzeniem bazy danych wszystkich zgromadzonych w dukielskiej bibliotece zbiorów. Celem jest całkowite skomputeryzowanie procesu gromadzenia i udostępniania materiałów bibliotecznych.

Oto jak na przełomie dziesięcioleci kształtowało się korzystanie z biblioteki przez lokalną społeczność:

Oprac. Joanna Szczurek, na podst. zapisków prowadzonych przez P. Marię Zalewską oraz rozmów z P. Stanisławą Jasińską.